Τα θετικά της σχολικής αξιολόγησης: τελικά υπάρχουν;;

    Η έννοια της αξιολόγησης μας είναι ιδιαίτερα γνωστή ήδη από τα σχολικά μας χρόνια, με τη μορφή σχολικών βαθμών. Όλοι νομίζω ότι θυμόμαστε το άγχος και το περίεργο κλίμα που διαμορφωνόταν στην ψυχολογία μας, όσο πλησίαζε η περιβόητη ημερομηνία που θα παίρναμε τους βαθμούς. Και μας είχε δημιουργηθεί η εντύπωση ότι η αξιολόγηση ήταν κάτι κακό για εμάς, κάτι που θα μας προκαλούσε κακό και που θα μας ''έριχνε''. Ήταν έτσι, όμως, τα πράγματα;;

    Καταρχάς, ας ορίσουμε τι εννοούμε με τον όρο ''αξιολόγηση''. Ως αξιολόγηση στο σχολείο, ορίζουμε τον τρόπο με τον οποίο κρίνονται οι μαθητές από τους καθηγητές τους, σύμφωνα με την απόδοσή τους εντός της σχολικής τάξης. Κι όπως προκύπτει απ' τον ορισμό που μόλις δώσαμε, σ' αυτήν τη διαδικασία εμπλέκονται κυρίως οι καθηγητές, οι μαθητές και οι γονείς.

    Πολλοί ειδικοί βγαίνουν κατά καιρούς σε διάφορα τηλεοπτικά πάνελς ή σε ημερίδες και σεμινάρια σχετικού θέματος, με διαθέσεις στείρας κατάκρισης και παρωπιδικού μονολόγου, και ωρύονται κατά της αξιολόγησης. Με διάφορες προφάσεις, που κανείς δε λέει ότι είναι λάθος. Στις περισσότερες περιπτώσεις, όσα ακούγονται και όσα λέγονται για τα αρνητικά της αξιολόγησης είναι αποδεδειγμένα και ορθά. Ωστόσο, ελάχιστοι είναι αυτοί οι οποίοι επιμένουν στα θετικά της, έστω και επιγραμματικά. Γι' αυτό και μόνο, αξίζει να το ψάξουμε λίγο περισσότερο, ώστε να καταλήξουμε σε μια νηφάλια άποψη, που να είναι αρκετά κοντά στην αλήθεια.

    Τα θετικά αποτελέσματα της αξιολόγησης στους μαθητές, που στην ουσία αποτελούν και τους λόγους ύπαρξής της, είναι αρκετά εύκολο να τα σκεφτούμε. Αρχικά, η αξιολόγηση -με το δεδομένο ότι πραγματοποιείται πάντοτε με νηφαλιότητα και αγαθά κίνητρα από τους καθηγητές του σχολείου-, αποτελεί έναν ακριβή χάρτη για το μαθητή. Ένα χάρτη που του δείχνει πού βαδίζει, πόσο κοντά ή μακριά βρίσκεται από το στόχο του. Και γιατί αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να τον ενδιαφέρει;; Γιατί στους καιρούς που η παραπαιδεία και τα φροντιστήρια μαστίζουν -στην κυριολεξία-, προσπαθώντας να διατηρηθούν τόσο από τη δουλειά τους, όσο και από της κολακείες και τους επαίνους, εύκολα ο μαθητής μπορεί να παρασυρθεί και να διαμορφώσει για τον εαυτό τους και τις δυνατότητές του μια εικόνα, η οποία δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Άρα, με το όπλο της σχολικής αξιολόγησης, ο μαθητής θα μπορεί να κρίνει τόσο τις δυνατότητες και την εικόνα του, όσο και το αν αυτά που του προσάπτουν οι φροντιστηριακοί του καθηγητές είναι ειλικρινή ή όχι.

    Πάνω σ' αυτό το πλαίσιο, η αξιολόγηση είναι ένας δρόμος που συνδράμει πολύτιμα στην προσπάθεια του μαθητή να χτίσει το μέλλον του χωρίς να ονειροβατεί και να παραπαίει μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας. Εφόσον οι βαθμοί του είναι αποτελέσματα ακρίβειας και σωστής αξιολόγησης, ο μαθητής γνωρίζοντας ανάμεσα σε ποια επίπεδα κυμαίνονται οι δυνατότητές του, θέτει ρεαλιστικούς στόχους και δεν παρασύρεται από την ονειροπόληση. Αυτό έχει εξαιρετική σημασία, καθώς αποτελεί ένα πρόδρομο για την επιλογή του επαγγέλματος που θα κληθεί να επιλέξει. Ο τρόπος με τον οποίο πραγματοποιείται η εισαγωγή του μαθητή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση στηρίζεται αποκλειστικά στην αξιολόγηση, οπότε όταν αυτή πραγματοποιείται ήδη από τις μικρότερες τάξεις, τον προετοιμάζει κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να έχει στο νου του με ποια επαγγέλματα συνάδουν -τουλάχιστον σε βαθμολογικό επίπεδο-, οι δυνατότητές του.

    Και τέλος, αξίζει να αναφερθούμε στο ότι η αξιολόγηση αποτελεί ένα κίνητρο για το μαθητή. Ένα κίνητρο που τον παροτρύνει να νιώθει την ανάγκη της συνεχούς βελτίωσης και ανανέωσης, εφόδια τα οποία θα του χρειαστούν καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του.     Αυτό σημαίνει ότι μαθητής μυείται στο να προσπαθεί, στο να αγωνίζεται, και στο να απολαμβάνει τους γλυκούς καρπούς της θυσίας του. Έτσι, δεν υιοθετεί την ιδεολογία της ελάσσονος προσπάθειας, και διδάσκεται ότι για να βελτιωθεί και να ανέβει τα σκαλιά της μαθητικής του καριέρας, θα πρέπει ο ίδιος να προσπαθεί και να θυσιάζει πράγματα, τα οποία τελικά θα τον ωφελήσουν στο να γίνει ένας μαθητής που έχει τα εφόδια εκείνα που θα του ανοίξουν τις πόρτες της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Είναι αλήθεια ότι η συνεχής σύγκριση μπορεί να συντρίψει ψυχολογικά ένα μαθητή. Ωστόσο, όταν ξεκαθαρίζεται το πλαίσιο στο οποίο αυτή η σύγκριση γίνεται, μπορεί να λειτουργήσει αρκετά επωφελή, δίνοντάς του την ευκαιρία να ξεπεράσει τα όριά του και να γίνει αύριο καλύτερος από σήμερα.

    Ωστόσο, η αξιολόγηση δεν αφορά μόνο το μαθητή. Αφορά εξίσου και τον καθηγητή. Μέσω της αξιολόγησης, ο καθηγητής μαθαίνει να κρίνει σωστά το μαθητή, χωρίς να παρεμβαίνουν συναισθηματικοί παράγοντες. Ο καθηγητής, έχοντας το φόβο να μην αδικήσει κάποιον μαθητή, είτε με κάποιον υψηλό, είτε με κάποιον χαμηλό βαθμό που σε καμία περίπτωση δεν του αξίζει, επιδιώκει να εμβαθύνει στον κάθε μαθητή ξεχωριστά, να γνωρίσει την ψυχοσύνθεσή του και τις πραγματικές δυνατότητές του, ώστε να τον κρίνει νηφάλια και ορθά. Το αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας, είναι το ότι ο καθηγητής και ο μαθητής έρχονται πιο κοντά, γνωρίζονται καλύτερα, και αυτό μελλοντικά θα μπορούσε να εξελιχθεί και σε μια σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης, η οποία θα διευκολύνει ολόκληρη τη διαδικασία της μάθησης.

    Τέλος, η αξιολόγηση αφορά και τους γονείς. Οι γονείς, αφού ενημερωθούν μέσω της αξιολόγησης για τις δυνατότητες των παιδιών τους, δε γίνονται πιεστικοί προς αυτά, και δεν τους καλλιεργούν έντονα την αντίληψη της βαθμοθηρίας. Οι γονείς αποτελούν πολύ σημαντικό μέρος της εικόνας του μαθητή, οπότε όταν τον αφήνει να κινηθεί εντός των δυνατοτήτων του, είναι λογικό ο μαθητής να αποδίδει σ' έναν αρκετά ικανοποιητικό, για τα δεδομένα του, βαθμό. Έτσι, οι γονείς βοηθούν το μαθητή να μη γίνεται δούλος του άγχους και της ψυχαναγκαστικής επιδίωξης να φτάσει κάπου που δεν μπορεί.

    Φυσικά, όλα τα παραπάνω ισχύουν με τον όρο ότι η αξιολόγηση γίνεται κάτω από διαφανή, νηφάλια και αντικειμενικά κριτήρια, όπου δεν υπεισέρχονται προσωπικές και συναισθηματικές επιθυμίες, οι οποίες θα μπορούσαν να αλλοιώσουν εντελώς το αποτέλεσμα. Μόνο τότε η αξιολόγηση έχει νόημα και μπορεί να λειτουργήσει ως ωφέλιμο όπλο στα χέρια του μαθητή, το οποίο θα έχει ρόλο βελτιωτικό και γόνιμο.

    Οπότε, αποδεικνύουμε ότι η αξιολόγηση είναι μια συνεχής διαδικασία που έχει αρκετές θετικές όψεις. Τα αρνητικά της, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οφείλονται στη λανθασμένη εκτίμηση και εφαρμογή των θετικών της. Αξίζει, λοιπόν, να επικεντρωθούμε στα θετικά της, εφαρμόζοντας όσο πιο σωστά μπορούμε τους όρους της, και τότε θα έχουμε ένα πιο εύστοχο εκπαιδευτικό σύστημα, πιο κοντά στους μαθητές και τις δυνατότητές τους.