Το πανελληνίζειν εστί... παρεξηγημένο!

    Σε μερικές μέρες από σήμερα ξεκινούν γι' άλλη μια χρονιά οι Πανελλαδικές Εξετάσεις. Τα στόματα καθηγητών, μαθητών, γονέων, θείων και συννυφάδων, ήδη έχουν αρχίσει να παίρνουν φωτιά: πώς θα είναι άραγε φέτος τα θέματα;; Πόθοι μιας ολόκληρης ζωής, πλέον διακυβεύονται στ' αλήθεια. Θα περάσει ο μικρός ιατρική, που τόσο πολύ ήθελε;; Θα δω ποτέ, άραγε, το γιο μου δικηγοράρα;;

    Αγαπητοί φίλοι που φέτος διαγωνίζεστε, αλλά και αγωνίζεστε, είναι πια η ώρα να πούμε μερικά πράγματα με το όνομά τους. Τόσο εσείς που είστε στο χορό, όσο και εμείς που χορέψαμε και τώρα λουζόμαστε τις φιγούρες της μπαϊντούσκας μας. Συναντώ κατά καιρούς πολλούς ειδήμονες και μη, οι οποίοι είναι κάθε χρόνο υπέρμαχοι του ότι πρέπει να καταργηθούν οι Πανελλαδικές Εξετάσεις. Όλοι τους έχουν πολύ σωστά επιχειρήματα που στηρίζουν αυτή τη σκέψη. Όλοι μιλούν για μια βάναυση διαδικασία που σκοτώνει τη δημιουργική φύση των παιδιών -κι αν δεν τη σκοτώνει, την αφήνει τετραπληγική-, για ένα εκπαιδευτικό σύστημα που δεν επιτρέπει στα παιδιά να ζήσουν σαν παιδιά, μια τεχνοκρατική αντίληψη της εκπαίδευσης που κατηγοριοποιεί τους ανθρώπους με βάση το επάγγελμα που ακολουθούν, θέματα που δεν ανταποκρίνονται στο επίπεδο των παιδιών, εξαναγκασμός για επιλογή επαγγέλματος σε πολύ μικρή ηλικία κλπ.

    Σ' όλα αυτά έχουν δίκιο, αλλά κανείς τους δεν δίνει μια εναλλακτική λύση σχετικά με το πώς τα παιδιά θα μεταβαίνουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ή μάλλον οι εναλλακτικές που δίνονται, μοιάζουν ουτοπικές. Πώς αλλιώς θα μπορούσε να χαρακτηρίσει κανείς την πρόταση για εισαγωγή των μαθητών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, μονάχα με το βαθμό του απολυτηρίου τους;; Όλοι περάσαμε από τα ελληνικά σχολεία (δημόσια ή ιδιωτικά), και είδαμε πολύ καλά ότι οι προσωπικές σχέσεις, πολλές φορές, δεν είναι για όλους τους εμπλεκόμενους (μαθητές και καθηγητές) το ίδιο εύκολο να διαχωριστούν από τις επαγγελματικές. Αυτή είναι μια ανθρώπινη αδυναμία, η οποία ωστόσο θα αποτελεί βασικό συστατικό ενός απολυτηρίου που θα προορίζεται ως προεξέχων παράγοντας για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Με απλά λόγια: όποιος έχει μπάρμπα στην Κορώνη θα περνάει σε σχολές της “αφρόκρεμας”, και οι υπόλοιποι κοινοί θνητοί θα παίρνουν ό,τι περισσέψει.

    Μια άλλη εκδοχή που δίνουν οι ορκισμένοι πολέμιοι των Πανελλαδικών, είναι ότι ένα δικαιότερο εκπαιδευτικό σύστημα θα ήταν το να ήταν το Λύκειο εντελώς αποκομμένο από την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και οι μαθητές να εγγράφονται στη σχολή προτίμησης χωρίς κάποια “προϋπηρεσία” (π.χ. ένας ενδεικτικός βαθμός). Αν δεν ανταποκριθούν στα μαθήματα με επιτυχία, θα διαγράφονται. Επίσης ουτοπική εκδοχή, η οποία ίσως να μην είναι τόσο “αθώα” όσο δείχνει. Διότι εάν ένας νέος δεν είναι ώριμος για να επιλέξει επάγγελμα μέσω των Πανελληνίων, τι θα τον καθιστά ικανό να το κάνει εκτός αυτών;; Και σ' αυτήν την εκδοχή, υπάρχει πιθανότητα ο νέος να μετατραπεί σε “γυρολόγος” των σχολών της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Κι αυτό γιατί μια σχετικά τόσο ελαστική εισαγωγή στις σχολές, θα τροφοδοτούσε την ανωριμότητα του μαθητή και ίσως θα τον παρότρυνε στο να μη σκέφτεται με κάποια υπευθυνότητα επάνω στο ζήτημα του επαγγέλματός του, αφού η εγγραφή του σε μια άλλη σχολή θα ήταν κάτι πολύ γρήγορο και εύκολο. Φυσικά, ίσως να εμπεριέχονταν διάφοροι περιορισμοί στη διαδικασία, αλλά αυτή θα ήταν η κεντρική ιδέα.

    Θα συνεχίσουμε για καιρό ακόμα να ακούμε αυτές τις προτάσεις, οι οποίες απευθύνονται σε έναν ιδανικό κόσμο, όπου όλα θα ήταν ροζ. Και όλα αυτά θα κορυφώνονται κάθε χρόνο τέτοιες μέρες. Πότε, όμως, θα παραδεχτούμε επιτέλους, ότι οι Πανελλήνιες, με βάση τις δυνατότητες και τις υποδομές που έχει η χώρα μας αυτή τη στιγμή, είναι ο πλέον ρεαλιστικός και σχετικά αξιοκρατικός τρόπος εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση;; Και χρησιμοποιώ τη λέξη “σχετικά” όχι τυχαία, διότι δεν έχουν όλοι οι μαθητές τη δυνατότητα να προετοιμαστούν απ' την ίδια σκοπιά (π.χ δεν έχουν όλοι τα χρήματα για να παρακολουθήσουν φροντιστηριακά μαθήματα). Αλλά γενικά, φαίνεται ότι υπάρχει μια αξιοκρατία σε ό,τι αφορά τη διόρθωση των γραπτών και την ισότητα των διαγωνιζομένων απέναντι στα θέματα. Αυτό δε σημαίνει ότι αν κάποιος γράψει δώδεκα, αξίζει δώδεκα. Μπορεί η στιγμή, οι περιστάσεις ή κάποιες προσωπικές παράμετροι να μην του επέτρεψαν να γράψει παραπάνω. Όμως, πάντοτε σε ό,τι κι αν κάνει ένας άνθρωπος, θα υπάρχουν παράμετροι που άλλοτε θα τον κάνουν να αποδίδει καλύτερα, και άλλοτε χειρότερα. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει πάντα να αποφεύγει να αγωνίζεται με τα όπλα που έχει, επειδή δεν έχει τα ιδανικά όπλα;;

    Ναι, οι Πανελλαδικές έχουν πολλά κουσούρια αυτή τη στιγμή, τα οποία πρέπει πάση θυσία να διορθωθούν άμεσα. Κατ' αρχάς, το επίπεδο των θεμάτων είναι παράλογα ανεβασμένο, και πολλές φορές παρακάμπτει τη ροή της διδακτέας ύλης, η οποία μπορεί να επιτρέπει την εξέταση σε θέματα ίσως πιο εύκολα. Αλλά γι' αυτήν την πραγματικότητα φταίει αποκλειστικά το σύστημα, ή και η ιδιωτική εκπαίδευση, η οποία προετοιμάζει τους πελάτες της για θέματα πολύ πιο δύσκολα από τα εξεταστέα;; Προχωρήστε αυτόν το συνειρμό. Οι μαθητές έχοντας λύσει πολύ δυσκολότερα θέματα στο φροντιστήριο, ανταποκρίνονται πάρα πολύ καλά σε όλα τα μαθήματα. Άρα, την επόμενη χρονιά, προκειμένου να διατηρηθεί μια ισορροπία στον αριθμό των εισακτέων και στην κατανομή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (η ιατρική να διατηρηθεί ψηλά και οι λιγότερο δημοφιλείς σχολές χαμηλά), οι εισηγητές των θεμάτων αναγκάζονται να ανεβάσουν το επίπεδο της δυσκολίας των θεμάτων. Άρα, μήπως για την παράλογη δυσκολία των θεμάτων των Πανελλαδικών, φταίνε κι αυτοί οι “άγιοι”, οι οποίοι στην πλειοψηφία τους κατακεραυνώνουν στα λόγια τη δυσκολία των θεμάτων, ενώ στην πράξη είναι οι ίδιοι που την αυξάνουν κάθε χρόνο;;

    Ναι, οι Πανελλήνιες έχουν καταντήσει να είναι τόσο απαιτητικές που κλέψανε απ' τη δημιουργικότητά μας, απ' την ευαισθησία μας, απ' τον ελεύθερό μας χρόνο κι απ' ό,τι ομορφότερο είχε ο καθένας μας στην ψυχή του. Αλλά σ' αυτό φταίμε κι εμείς. Διότι ήταν στο χέρι μας να βάλουμε κάποια όρια σ' όλο αυτό το θέατρο του παραλόγου. Ήταν στο χέρι μας να μην επιλέξουμε τη φρενίτιδα του να χαραμίσουμε το μάθημα της Γυμναστικής λύνοντας ασκήσεις μαθηματικών ή αρχαίων, και να πάμε να παίξουμε όλοι μαζί μπάσκετ. Ήταν στο χέρι μας να μη σταματήσουμε να παίρνουμε μέρος στις σχολικές εκδηλώσεις, ήταν στο χέρι μας να επιλέξουμε να μη γράφουμε κάθε Σαββατοκύριακο διαγωνίσματα και να πάμε μια βόλτα στο χωριό ή στην πόλη μας. Ήταν επιλογή μας που έξω είχε ήλιο αλλά δεν τον είδαμε επειδή δε σηκώσαμε το κεφάλι απ' τη Βιολογία. Ήταν δική μας επιλογή που παραιτηθήκαμε απ' τα όνειρά μας, με τη φτηνή δικαιολογία ενός αυστηρού καθηγητή που μας πιέζει. Γιατί είναι στο χέρι μας το αν θα τον ακούσουμε.

    Και για την παρακμή στην οποία βρίσκεται το δημόσιο -ίσως και το ιδιωτικό- σχολείο σήμερα, έχουμε κι εμείς μερίδιο ευθύνης. Γράψαμε το σχολείο και όσα αυτό μας προσέφερε -έστω κι αν ήταν λίγα-, στα παλιά μας τα παπούτσια, πεπεισμένοι ότι δε μας προσφέρει τίποτα απολύτως. Ήμασταν πάντα τόσο σίγουροι ότι το σχολείο ήταν χαμένος χρόνος, και ότι η μόρφωσή μας είναι καθήκον του φροντιστηρίου. Αυτή η νοοτροπία, βέβαια, δεν καλλιεργήθηκε μόνη της, καθώς πολλοί ήταν εκείνοι που τη γιγάντωναν στα εφηβικά μυαλά μας, αλλά αυτό δε μας απαλλάσσει από τις ευθύνες. Προτιμήσαμε, μάλιστα, τον τελευταίο μήνα να σταματήσουμε να πηγαίνουμε σχολείο και να κάνουμε πυρετωδώς φροντιστηριακά μαθήματα και εντατικό διάβασμα. Και κάπως έτσι, παραδώσαμε αμαχητί και το τελευταίο πεντάλεπτο της προσωπικής μας ευημερίας.

    Όλα αυτά φυσικά, δεν εκφράζουν το εκατό τοις εκατό των μαθητών. Υπήρχαν και κάποιοι ασυμβίβαστοι, οι οποίοι δεν έπεσαν ποτέ για ύπνο στις δύο -αντίθετα, στις έντεκα ήταν στο πρώτο όνειρο-, και που αρνήθηκαν να χαραμίσουν όλες τις στιγμές τους για χάρη των πανελλαδικών, των φροντιστηριακών, και του κάθε ενοχλητικού που τον ενδιαφέρει περισσότερο το τι επάγγελμα θα κάνει ο άλλος στη ζωή του, παρά το τι θα ταΐσει τα παιδιά του το μεσημέρι. Που πήραν το ρίσκο και κέρδισαν. Δική τους η μάχη, δική τους και η νίκη.

    Καλή επιτυχία, λοιπόν, σε όσους δίνουν φέτος. Και να θυμάστε: τίποτα δεν είναι μονόδρομος στη ζωή. Πάντα και παντού υπάρχει μια διέξοδος και μας περιμένει, η οποία μπορεί να έχει δρόμο τραχύ, αλλά σίγουρα μας οδηγεί στην αξιοπρέπεια.

Εικόνα: http://weheartit.com/kerasia_tsoukali/collections/26912357-panellinies-2015